کاربرد روش چند مرحله ای خنثی سازی، اسیدزدایی و قلیایی کردن کاغذهای تاریخی؛ و مطالعه موردی بر روی یک جزء از سی پاره متعلق به دوره صفوی

اسیدزدایی به عنوان درمان یکی از مهم ترین آسیب های وارده بر پیکر کاغذهای تاریخی، موضوعی پراهمیت در مرمت این آثار است. نیازمندی اغلب روش های نوین اسیدزدایی، به امکانات خاص یا فرآوری ویژه باعث گردیده که شیوه ی عملی مورد استفاده در کارگاه های مرمّتی عموماً غوطه-وری در محلول آبی هیدروکسید کلسیم و یا محلول الکلی هیدروکسید باریم باشد. بنابراین طرح روش نوین پربازده تر و عملی که بتواند اسیدزدایی با کیفیت تر، موثرتر و امن تری ارائه کند همواره مطلوب است. این پژوهش حول موضوع بهینه سازی روش اسیدزدایی با هیدروکسید کلسیم به عنوان روشی عملیاتی و همه گیر در جامعه حرفه ای حفاظت و مرمت آثار تاریخی کاغذی شکل گرفته است. بدین منظور از روندی چندمرحله ای با استفاده از محلول های نمکی رقیق و غلیظ استفاده گردید. به منظور قابل استناد و تکرارپذیر بودن این پژوهش، تمامی روندهای طراحی شده بر مبنای استانداردهای تایید شده بین المللی یا ملی صورت گرفته است. تلاش شده این روند با بازسازی واقعی-ترین شرایط ممکن شکل بگیرد؛ بدین صورت که در مقایسه روند اسیدزدایی کلاسیک (استفاده از هیدروکسید کلسیم) و اسیدزدایی چند مرحله ای موضوع اختصاصی این پژوهش از کاغذهای تاریخی مطالعاتی استفاده شده است. نمونه تاریخی مورد بررسی این پژوهش از دیدگاه های تاریخی، هنری و فنی مورد بررسی قرار گرفت. این نمونه یک جلد سی پاره صفوی متعلق به یک مجموعه خصوصی است. اصلی ترین آسیبی که متوجه این اثر بوده اسیدی شدن کاغذهای آن و صدمات ناشی از این فرآیند است. بخش عملی این پژوهش شامل تهیه نمونه های معتبر، اسیدزدایی آن ها با دو روش کلاسیک و چند مرحله ای، پیرسازی نمونه های شاهد و نمونه های اسیدزدایی شده و در نهایت مقایسه نتایج به دست آمده است. برای استانداردسازی فرآیند مقایسه، معیارهای استاندارد شیمیایی (اسیدیته)، فیزیکی (روشنایی سطح کاغذ)، و مکانیکی (تحمل کاغذ در تنش های کششی) در هر یک از مراحل آزمون سنجیده شدند. تحلیل نتایج این آزمایشات اثبات می نماید که روش چند مرحله ای اسیدزدایی نه تنها کیفیت تیمار بالاتری ارائه نموده است، بلکه در افزایش طول عمر کاغذهایی با شرایطی شبیه به کاغذ تاریخی مورد مطالعه این پژوهش، چه در بازه های کوتاه مدت و چه در بازه های بلند مدت موثرتر است.